Hoe sociale media je mentaal welzijn beïnvloeden: de voor- en nadelen

De meesten van ons beginnen er de dag mee: sociale media. Zodra de wekker gaat pakken we onze telefoon, om onze wekker uit te zetten natuurlijk, maar ook om éven door sociale media te scrollen. Sociale media zijn voor veel van ons een plek waar we met anderen verbinden, op de hoogte blijven, en inspiratie vinden. Met name onder Millennials en Gen Z’ers is het sociale mediagebruik hoog. Maar wat doet het eigenlijk met ons, al die uren op sociale media?

 

Een plek voor verbinding

Voor de meesten zijn sociale media vooral een plek om te verbinden met anderen—om met elkaar in contact te blijven, in gesprek te gaan en ervaringen te delen. We voelen ons meer betrokken, zijn verbonden met anderen en herkennen onszelf in de ervaringen van anderen, waardoor we ons gezien en gehoord voelen.

 

Door deze interacties op sociale media neemt ons zelfvertrouwen toe en voelen we ons meer verbonden en minder alleen.

 

Toch kunnen sociale media ons mentaal welzijn ook negatief beïnvloeden. Volgens psycholoog Lili Thoelen ligt het er vooral aan hoe we het medium gebruiken.

 

Hoe gebruik jij sociale media?

 

Actief versus passief gebruik

 

“De manier waarop je sociale media gebruikt, beïnvloedt het effect dat het heeft op je mentaal welzijn, vertelt psycholoog Lili Thoelen. Niet iedereen is even gevoelig voor sociale media, maar het maakt ook uit hoe we sociale media gebruiken. “Er is een verschil tussen passief en actief gebruik”, aldus Lili.

 

Door actief gebruik zoals posten, liken, en reageren, voelen we ons meer verbonden met anderen, ervaren we meer steun, en voelen we ons over het algemeen beter. Wanneer we echter alleen maar passief door sociale media scrollen, ervaren we voornamelijk de negatieve effecten — we vervallen eerder in negatieve gedachtenpatronen zoals vergelijking met anderen en kunnen ons angstig, onrustig, somber of gedeprimeerd voelen.

 

“Teveel actief gebruik is natuurlijk ook niet goed voor ons mentaal welzijn”, zegt Lili. “Maar af en toe een foto delen of op een foto van iemand die we kennen reageren kan zorgen dat we ons meer verbonden voelen. Het is een manier om in contact te blijven met anderen.”

 

Jezelf vergelijken met anderen

Een van de voornaamste valkuilen van sociale media is dat we ons leven voortdurend met dat van anderen vergelijken, ziet ook Lili — met name wanneer we sociale media passief gebruiken. Wanneer we onszelf voortdurend met anderen vergelijken, kan dit tot onzekerheid en een lager zelfbeeld leiden. “Wat gevaarlijk is aan sociale media is dat we vooral de buitenkant zien — niet de twijfels en onzekerheden die we zelf in het dagelijks leven ervaren. Daardoor voelen we ons meer alleen”, vertelt Lili.

 

Wanneer we in gesprek gaan met anderen – van een collega op kantoor tot een vriend(in) met wie we een kop koffie drinken – merken we vaak dat we niet alleen zijn in onze ervaringen. We hebben allemaal weleens een dag dat het minder gaat, dat we onze telefoon thuis laten liggen of koffie over onze witte broek heen gooien. (Niet?) Op social media zien we daar weinig van.

 

Een ander gevaar van sociale media is dat algoritmen ervoor zorgen dat we veel dezelfde content zien, waardoor we niet langer worden uitgedaagd door andere perspectieven en een vertekend beeld van de werkelijkheid ontwikkelen.

 

Toch zijn sociale media bijna niet uit ons leven weg te denken. Het is volgens Lili daarom belangrijk dat we ons bewust worden van hoe we sociale media gebruiken: “Inzicht in de manier waarop je sociale media gebruikt, kan je helpen begrijpen welke impact het op je mentaal welzijn heeft.” Zo kunnen we op een mindful manier (leren) omgaan met sociale media, en vooral de positieve effecten ervaren en minder de negatieve. Hieronder vind je 8 tips om op een mindful manier om te gaan met sociale media.

 

Mindful omgaan met sociale media

 

1. Word je bewust van je sociale mediagebruik

Zoals Lili vertelt, is het belangrijk om ons allereerst bewust te worden van ons sociale mediagebruik. Misschien merk je dat je op bepaalde momenten van de dag veel op sociale media zit, bijvoorbeeld aan het begin van de dag of als je thuiskomt van werk. Ga eens voor jezelf na wat die momenten voor jou zijn. Hoe voel je je daarbij?

 

Zijn er nog andere momenten waarop je op sociale media kijkt? Voor de meeste van ons is het een onbewuste gewoonte geworden om gedurende de dag geregeld onze telefoon te pakken om even op sociale media te kijken. Kijk eens of je je daar bewust van kunt worden.

 

Daarnaast kun je ook kijken of je vooral actief of passief gebruikmaakt van sociale media, en hoe je je daarbij voelt.

 

2. Weet wie je volgt

 

Vaak weten we helemaal niet zo goed wie we volgen en waarom, en volgen we regelmatig mensen bij wie we eigenlijk helemaal geen fijn gevoel hebben. Ga eens voor jezelf na of de mensen die je volgt je inspireren of juist het gevoel geven dat je niet goed genoeg bent. Met wie vergelijk jij jezelf voortdurend? Ontvolg de mensen bij wie je geen fijn gevoel hebt.

 

3. Begin je dag niet met scrollen

 

Vaak beginnen we de dag met scrollen, waardoor we het meteen een onderdeel van de dag maken. Wanneer je ’s ochtends langer wacht om op sociale media te kijken, merk je misschien dat je het helemaal niet zo mist en dat je gedurende de dag ook minder de behoefte voelt om te kijken. Probeer het ’ns uit.

 

4. Zet je notificaties uit

 

Na het kijken van de Netflix-documentaire The Social Dilemma zetten veel mensen om mij heen de notificaties op hun telefoon uit. Misschien deed jij wel hetzelfde. Hoewel het ons er niet altijd van weerhoud om even onze sociale media-app te openen om te kijken of er iets nieuws is, kan het wel een verschil maken. Elke keer als we een notificatie krijgen, voelen we namelijk de neiging om te kijken wie of wat het is. En zodra we onze telefoon hebben gepakt, nou ja, we weten allemaal hoe dat gaat.

 

5. Beperk je tijd op sociale media

 

Merk je dat je lang niet altijd een fijn gevoel krijgt wanneer je door je sociale media scrolt, maar wil je ook niet helemaal van sociale media afgaan? Je hoeft gelukkig niet je sociale media-accounts te verwijderen om het effect van sociale media op je mentaal welzijn te veranderen. Af en toe een pauze inlassen kan al een wezenlijk verschil maken.

 

Hoe veel tijd we idealiter op sociale media doorbrengen, daar zijn de meningen overigens over verdeeld. Maar onze sociale media-tijd terugbrengen naar ca. een half uur per dag zou ons mentaal welzijn al verbeteren.

6. Vervang een half uur sociale media met een wandeling of yogales

Een mooie manier om je sociale mediagebruik te verminderen is door bijvoorbeeld in je pauze niet door sociale media te scrollen maar een korte wandeling te maken of, wanneer je thuis werkt, een yogales te doen. Fysiek bewegen heeft een positief effect op je mentaal welzijn en geeft je een energieboost, terwijl een half uur scrollen vaak vooral energie kost.

 

7. Overweeg een digitale detox

 

Merk je dat je graag minder tijd op sociale media wilt doorbrengen? Denk dan eens na over een digitale detox. Hoe een digitale detox eruitziet, is voor iedereen anders. Je kunt bijvoorbeeld je telefoon tijdens het weekend wegleggen, of ervoor kiezen om ’s ochtends en ‘s avonds niet op sociale media te kijken. Je kunt ook een ‘sociale mediapauze’ inlassen en bijvoorbeeld een paar weken van sociale media afgaan. Denk eens na over wat jou werkt.

 

8. Weet dat wat je op sociale media ziet niet de waarheid is

 

Een laatste tip van Lili: “Weet dat wat je op sociale media ziet niet de waarheid is.”

 

Merk je dat je jouw relatie met sociale media wilt veranderen? Kijk eens of deze tips je kunnen helpen. Je hoeft natuurlijk niet meteen álle tips te proberen — kijk wat voor jou werkt.

 

Liever met een psycholoog kijken wat voor jou het beste werkt? Boek een consult met een van onze psychologen.