Schaam je je ergens voor? Zo ga je met je gevoelens om

25 apr ‘22
4 min
Zelfvertrouwen
Redactie OpenUp
man die zich schaamt
Iedereen schaamt zich weleens. Het is een doodnormale emotie, maar het kan erg lastig zijn. Ongemakkelijk vooral. Gelukkig kun je er goed mee leren omgaan zodat je je in situaties van schaamte niet meer ongemakkelijk hoeft te voelen. 

 

Wanneer je jezelf schaamt ga je misschien blozen, zonder je jezelf een beetje af of begin je te piekeren. Je voelt je niet helemaal jezelf. Hoe komt dit en wat is schaamte nu eigenlijk precies?

 

Schuldgevoel versus schaamte

 

“Vaak verwarren we schuldgevoel en schaamte”, legt Emma White, psycholoog bij OpenUp, uit. “Schuldgevoelens spelen op wanneer jij je slecht voelt over iets dat jij hebt gedaan dat jij denkt dat fout is. Het is een nuttige emotie, omdat het je stimuleert je gedrag te overzien en dit te veranderen, of hiervoor je excuses aan te bieden. De focus bij schuldgevoelens ligt op gedrag (ik heb iets slechts gedaan).”

 

“Schaamte is het gevoel dat je als een persoon niet goed genoeg bent, en komt vaak voort uit een angst te worden afgewezen. De focus ligt bij schaamte dus op jezelf (ik ben slecht).”

 

“Schaamte ontstaat wanneer we geloven dat er iets onvolmaakts is en mis is met onszelf.”

 

Schaamte houdt ons klein

 

De gedachten over ‘niet-genoeg-zijn’ zijn vaak de oorzaak van stress, piekeren, depressie en laag zelfvertrouwen. Schaamte is ook gelinkt aan verslaving en zelfs agressie. Het wordt gezien als één van de meest destructieve menselijke emoties en van alle emoties degene die ons het meeste klein houdt. Een emotie om in de gaten houden.

 

Waarom schamen we ons? “Het ontstaat vaak wanneer we geloven dat er iets onvolmaakts is en mis is met onszelf, en dat we het daarom niet waard zijn om van gehouden te worden of om ergens bij te horen”, geeft Emma aan.

 

We geven onszelf de schuld van iets en vervolgens internaliseren we dit: ‘ik ben slecht, ik pas niet in het plaatje, ik kan het niet’. Emma: “Stel je moet een presentatie geven op werk en die ging niet goed.

 

De gedachte kan dan zijn: ‘Ik vind dat ik niet kan presenteren en kwam slecht over op mijn collega’s’. Hieronder ligt het gevoel: ‘ik ben geen waardige collega, ik ben niks waard’, wat resulteert in schaamte.”

 

“Schaamte helpt om schade aan onze sociale relaties te voorkomen.”

 

Maar schaamte heeft ook nut

 

Hoe vervelend schaamte ook kan zijn, het heeft wel degelijk nut. De evolutionaire functie van schaamte helpt ons om bij de groep te horen door de regels te volgen.

 

Onderzoeker Daniel Sznycer zegt hierover: “De functie van pijn is om schade aan ons lichaam te voorkomen. De functie van schaamte is om schade aan onze sociale relaties te voorkomen, of om ons te motiveren deze te herstellen.” Schaamte ervaren we allemaal en is er om ons te helpen.

 

Echter, ondanks de evolutionaire functie van schaamte, is de schaamte die we vandaag de dag ervaren vaak een potentieel gevaar, aangezien het sterk gelinkt is aan destructief gedrag en overtuigingen.

 

“Veel van ons zijn niet opgevoed in een omgeving waarin we gestimuleerd worden om open over onze gevoelens te praten. Schaamte krijgt in onze huidige, soms verharde samenleving vaak geen ruimte om er te zijn. Het doet doet dan meer kwaad dan goed.“, vult Emma aan.

 

👉 Lees ook: Waarom negatieve gevoelens en gedachten ook goed voor je zijn

 

Schaamte verschilt van persoon tot persoon

 

We kunnen allemaal wel een situatie (of meer) benoemen waarin we ons genegeerd of afgewezen hebben gevoeld. Of we hierdoor gevoelens van schaamte ontwikkelen, is afhankelijk van de betekenis die we aan de ervaring geven.

 

Dit zit vaak diep geworteld in de patronen en overtuigingen die we hebben ontwikkeld in ons leven. Emma: “We ervaren schaamte niet omdat we iets verkeerd hebben gedaan, maar wanneer we geloven dat we verkeerd of slecht zijn.”.

 

“Schaamte kan niet voortbestaan wanneer het geuit en besproken wordt.”

 

Hoe kun je omgaan met schaamte?

 

Geen enkel mens ontkomt aan schaamte, dus is het belangrijk om te leren gaan met de gevoelens die hierbij horen. Er bestaat zoiets als de ‘Shame Resilience Theory’, geeft Emma aan. Deze theorie stelt dat gevoelens van schaamte gepaard gaan met gevoelens van vastzitten, machteloosheid en isolatie.

 

Wanneer we last hebben van schaamte gebeurt het vaak dat we deze gevoelens voor onszelf houden en ons ermee opsluiten. Zoals door ons terug te trekken van sociale activiteiten of door te vluchten in bijvoorbeeld drank. Maar dit werkt averechts.

 

Emma: “Als er iets is wat gevoelens van schaamte exponentieel laat groeien, is het geheimhouding, stilte en veroordeling. Het beste tegenwicht bij schaamte is daarom empathie, hiermee kan het gevoel simpelweg niet overleven.”

 

Tips om om te gaan met schaamte

 

“Schaamte kan niet voortbestaan wanneer je het uit en bespreekt”, geeft Emma aan. “Ermee naar buiten dus, hoe eng dat ook klinkt. Je zult zien dat het oplucht en dat je meer begrip ontvangt dan je misschien verwacht.” Maar hoe werkt dat in de praktijk?

 

1. Erken je schaamte

 

“‘Name it to tame it’, zeggen wij psychologen vaak. 
Het belangrijkste is dat je in eerste instantie erkent dat je schaamte ervaart. Negeer het niet maar verwelkom het als emotie.”

 

2. Onderzoek de oorzaken

 

“Kijk naar de interne en externe factoren die jouw gevoelens van schaamte veroorzaken. Schaamte kan gaan over elk aspect van je leven. Daarom is het belangrijk om duidelijk te hebben wat voor jou de reden is dat schaamte opspeelt, denk aan seksualiteit, familie, gezondheid, religie of trauma.”

 

3. Zet je gevoelens op papier

 

“Schrijf alles wat je tegenkomt, voelt en ervaart voor jezelf op. Hierdoor krijg je meer grip op, en inzicht in, je gevoel.”

 

4. Bespreek je gevoelens

 

“Praat over je gevoelens met iemand die je vertrouwd, jou begrijpt en dichtbij je staat. Op deze manier kan schaamte niet voortbestaan en creëer je meer zelfliefde en een betere connectie met jezelf.”

 

Vind je dit spannend? Logisch. Maar realiseer je dat schaamte iets is van ons allemaal. Heb je niet het gevoel dat je hier met iemand in je omgeving fijn over kunt praten, schrijf je bevindingen over jouw schaamte dan op en plan een gesprek in met één van onze psychologen.

 

👉 Ook interessant: 6 manieren om uit je comfort zone en in je growth zone te stappen