Onszelf vergelijken met anderen: waarom doen we het en wat kunnen we anders doen?

 

Samen met psycholoog Pia Linden onderzoeken we de redenen achter deze interpersoonlijke vergelijkingen en delen we tips om de gewoonte om te zetten in iets positiefs.

 

De oorsprong van het vergelijken

 

Vraag je je weleens af of het aan jou ligt? Wees dan gerustgesteld: het antwoord is nee. De reden waarom we onszelf vergelijken met anderen is een veel voorkomende menselijke gewoonte en is het gevolg van evolutie.

 

“Mensen zijn sociale dieren. Onze voorouders hebben altijd in groepsverband geleefd en overleefd”, legt Pia uit. “Jezelf vergelijken met anderen is een manier om te zien waar we staan in een groep en of we actie moeten ondernemen om onze prestaties of positie te verbeteren.”

 

In de psychologie stelt de sociale vergelijkingstheorie van Festinger dat de mens zichzelf niet onafhankelijk kan definiëren, maar alleen in relatie tot anderen. Grappig genoeg is het daarom nodig om ons gedrag, gevoel en onze mening te vergelijken met die van anderen. Het biedt ons antwoorden op de tijdloze vraag: wie ben ik?

 

Volgens deze theorie kunnen we twee soorten sociale vergelijkingen onderscheiden:

 

• De opwaartse vergelijking: wanneer we onszelf vergelijken met mensen waarvan we denken dat ze beter af zijn dan wij;

 

• De neerwaartse vergelijking: wanneer we onszelf vergelijken met waarvan we denken dat ze slechter af zijn dan wij.

 

“Onszelf vergelijken is nodig om antwoorden te vinden op de tijdloze vraag: wie ben ik?”

 

De achterliggende gedachte bij deze vergelijkingen verschilt per persoon en per situatie. “Het zou te gemakkelijk zijn om te zeggen dat het één altijd leidt tot A en het ander tot B”, verduidelijkt Pia. “De gevolgen van vergelijkingen maken hangen af van wat voor type mens je bent.”

 

In het eerste geval kunnen we opwaartse vergelijking gebruiken om onze prestaties te beoordelen (zelfevaluatie) en ons gedrag te veranderen om beter te presteren (zelfverbetering). In het andere geval, bij de neerwaartse vergelijking, worden we gewoonlijk gedreven door een verlangen naar zelfverbetering. We doen dit om ons beter te voelen over onszelf en ons leven.

 

Dit klinkt waarschijnlijk wat verwarrend. Aan de ene kant hebben we een biologische behoefte om onszelf met anderen te vergelijken, aan de andere kant zijn we ons ervan bewust dat vergelijking kan leiden tot uitdagende gevoelens en gedachten. Dus, hoe gaan we hiermee om?

 

De keerzijde van jezelf vergelijken…

 

Het vergelijken van onszelf met anderen heeft een sterk effect op ons zelfbeeld, ons gevoel van eigenwaarde en onze drijfveren. Vaak is ons beoordelingsvermogen vertekend doordat we onze mindere kwaliteiten vergelijken met iemands beste kwaliteiten. Wat net zoiets is als een vis beoordelen op zijn vermogen in een boom te klimmen.

 

“Een andere invalshoek is jezelf afvragen of het object van onze vergelijking correct is. Is het bijvoorbeeld realistisch om onszelf met deze persoon te vergelijken?” merkt Pia op. “Maar ook hier geldt: waar sommige mensen gedreven zijn door de ambitie om Olympisch atleet te worden, hebben anderen het gevoel dat ze dat nooit kunnen bereiken en verliezen juist motivatie.”

 

En hoewel de psychologische theorieën achter vergelijkingen al eeuwenlang bestaan, zijn onze sociale structuren sindsdien enorm veranderd. Sterker nog, de mogelijkheden om onszelf te vergelijken zijn de afgelopen jaren ontzettend toegenomen, mede dankzij sociale media.

 

We worden online voortdurend blootgesteld aan het leven, het succes en de prestaties van anderen. We kunnen onszelf tegenwoordig eindeloos vergelijken met anderen. En, newsflash, in de meeste gevallen levert dat ons helemaal niets op.

 

Denk hier eens over na: heb je ooit weleens door iemands Instagram- of Facebook-feed gescrold en gemerkt dat je verdrietig of jaloers werd op hun ogenschijnlijk betere lichaam, betere relatie, betere baan, enzovoorts?

 

Het is zo makkelijk om te vergeten dat we op sociale media slechts de hoogtepunten uit het leven van anderen zien en het meestal geen goed beeld geeft van hun echte, dagelijkse leven.

 

En ondanks dat het een verkeerde vergelijking is, hebben velen nog steeds de neiging om in deze valkuil te trappen en ons leven te beoordelen op basis van wat we bij anderen zien. Ons afvragen in hoeverre dit vergelijkingsmechanisme ons daadwerkelijk goed doet – zowel online als offline – is de eerste stap om minder gevoelig te worden voor de negatieve effecten ervan.

 

…en de positieve kanten

 

Er is een gezegde dat gaat als volgt: “Om je helderste licht te laten schijnen, moet je zijn wie je werkelijk bent”. Sociale vergelijking is niet altijd automatisch nadelig. Het heeft ook positieve effecten als je het op een nuttige manier gebruikt, bijvoorbeeld door je te laten inspireren door anderen of door je te laten begeleiden.

 

Onszelf vergelijken met een ander helpt ons beseffen waar we in het leven staan en waar we graag naar toe willen werken in de toekomst. Het dient als hulpmiddel om onze vooruitgang te meten en geeft motivatie om onszelf te verbeteren.

 

Het sleutelwoord om dit te bereiken? Een groeimindset, meent Pia. 

 

Richt je aandacht weer op jezelf

 

Wanneer je de drang voelt opkomen om jezelf met anderen te vergelijken en jou dit geen enkel voordeel oplevert, kunnen deze tips helpen om je perspectief te veranderen en je weer op jezelf te focussen:

 

• Herinner jezelf eraan dat je al goed genoeg bent. Focus op je sterke punten en (eerdere) successen.

 

• Stel realistische doelen en denk na over welke acties je moet ondernemen om ze te bereiken. Wat werkt het beste voor jou?

 

• Vermijd triggers die leiden tot negatieve vergelijkingen. Denk bijvoorbeeld aan het beperken van je sociale media-gebruik.

 

• Probeer je aandacht te richten op het proces in plaats van op het doel. Vergelijk jezelf vervolgens met je verleden: hoe deed je het vorig jaar? Wat heb je sindsdien geleerd?

 

• Kijk naar het hele plaatje. Ben je aan het generaliseren of neem je iets aan over de persoon waarmee je jezelf vergelijkt?

 

 

Jezelf zijn is jouw superkracht 

 

Onszelf vergelijken met anderen is een doodnormale, menselijke gewoonte. Het is dan ook niet raar dat het je soms in een neerwaartse spiraal brengt. Probeer op die momenten je energie te richten op wat echt belangrijk voor je is, je aandacht te richten op het proces en te reflecteren op de uitdagende emoties die erbij komen kijken.

 

Uiteindelijk is er niemand die meer ‘jou’ is dan jijzelf. Waarom probeer je dan niet de beste versie van jezelf te zijn?

 

Voor meer advies over het omgaan met emoties en het versterken van je zelfvertrouwen, staan onze psychologen je graag te woord. Boek vandaag nog een consult.