De onderwijssector staat onder druk: zo zorg je voor het mentaal welzijn van onderwijspersoneel

7 dec ‘22
4 min
Werkprestaties
Redactie OpenUp
onderwijs
De mentale gezondheid van onderwijspersoneel staat onder druk. Er is een tekort aan leraren en schoolleiding, de werkdruk is hoog en personeel voelt zich ondergewaardeerd. Dat eist zijn tol op het mentaal welzijn. Gelukkig kun je als schoolleiding of HR in de onderwijssector genoeg doen om de mentale gezondheid van je personeel te ondersteunen.

 

Wat kun je komend jaar verwachten als het gaat om mentaal welzijn in de onderwijssector? En hoe kun je als onderwijsinstelling je personeel het best helpen? 

 

De ontwikkeling van mentaal welzijn in het onderwijs

 

De werkdruk in het onderwijs is hoog. Meer dan een derde van de leraren in het basis- en voortgezet onderwijs ervaart ‘nogal tot veel stress’. 

 

Daarmee is de onderwijssector de meest gestreste sector in Nederland. Dit komt onder andere door de hoge werkdruk, als gevolg van het leraren- en schoolleidingtekort en hoge administratieve lasten

 

Bovendien voelen veel leraren zich ondergewaardeerd en voelen ze druk door de groeiende aanwezigheid van mentale uitdagingen bij leerlingen. 

 

Het onderwijs is de afgelopen jaren steeds meer in de spotlight komen te staan. Tijdens de lerarenprotesten in 2020 en 2021 vroegen docenten aandacht voor de stressvolle situatie en salarissen. 

 

Daarnaast zorgde de pandemie ervoor dat het belang van goed onderwijs weer meer onder de aandacht kwam.

 

Wat gaat er in 2023 veranderen?

 

We verwachten dat de waardering voor schoolpersoneel in 2023 toeneemt. En als we naar het kabinet kijken, lijken er ook voor het personeelstekort en de werkdruk oplossingen. 

 

In 2023 trekt het kabinet €919 miljoen uit voor hogere salarissen in het onderwijs, €300 miljoen voor het verlagen van de werkdruk in het voortgezet onderwijs en jaarlijks €128 miljoen voor het bijscholen van leraren en schoolleiders. 

 

De tijd wijst uit in hoeverre de gemiddelde leraar hierdoor daadwerkelijk verlichting voelt. Als schoolleiding of HR-professional in het onderwijs kun je hier een positieve rol in spelen. 

 

Hoe zorg je voor mentaal gezond personeel?

 

Mentaal gezond schoolpersoneel presteert beter, valt minder snel uit en neemt minder snel ontslag. Daarom is het belangrijk om te investeren in de mentale gezondheid van je personeel. Hoe kun je dat het beste doen?

 

 1. Herken signalen van docenten met mentale gezondheidsuitdagingen

 

Voordat je de juiste hulp kunt inschakelen, is het belangrijk dat je de signalen herkent van iemand die niet goed in zijn vel zit.

 

Deze signalen zijn een verandering in gedrag op de volgende vlakken:

  • Vergeetachtigheid, warrig of dromerig overkomen;
  • Klagen over vermoeidheid;
  • Geen zin hebben om aan sociale activiteiten deel te nemen;
  • Klagen over fysieke pijntjes: rugpijn, pijnlijke nek en schouders, hoofdpijn, ontstekingen en duizeligheid;
  • Regelmatig kort verzuim;
  • Veel slordigheids-foutjes maken;
  • Vaker stil en afwezig zijn tijdens teamvergaderingen of de lunchpauze;
  • Emotioneel reageren, een kort lontje hebben;
  • Een opvallend rommelige werkplek of klaslokaal.

 

In de praktijk blijkt het herkennen van deze signalen toch vaak lastig. Niet gek, want je hebt niet altijd evenveel zicht op elke docent. Het kan daarom helpen om hier een training in te volgen. Bijvoorbeeld deze OpenUp masterclasses over het herkennen van signalen.

 

 2. Maak mentaal welzijn bespreekbaar

 

Docenten zijn vaak goede praters: het is immers hun vak. Maar praten over gevoelens, ligt vaak minder voor de hand. Het kan eng zijn om hier open over te zijn, maar vaak is die angst ongegrond. Open over gevoelens en gedachten kunnen praten, zowel met collega’s als met vrienden, werkt verlichtend en biedt inzicht.

 

Mentale uitdagingen zijn geen verkoudheid die vanzelf wel weer weggaat. Wanneer ze onbesproken en onbehandeld blijven, kunnen ze onnodig groter worden.

 

Het is daarom aan te raden om het onderwerp te normaliseren door het regelmatig te bespreken. Vraag je personeel geregeld in één-op-één met een oprechte en open houding, hoe het met hen gaat. Schroom niet om daarbij ook over je eigen gevoelswereld te praten: goed voorbeeld doet goed volgen.

 

Geef aan wat er allemaal beschikbaar is als iemand extra hulp nodig heeft, zoals een vertrouwenspersoon of een gesprek met een psycholoog

Wil je op de hoogte blijven van geestelijke welzijn op het werk? Word dan lid van onze nieuwsbrief voor regelmatige updates en ideeën.

3. Bied de juiste mentale ondersteuning

 

Leer je collega’s hoe ze het beste met alledaagse uitdagingen om kunnen gaan. Bijvoorbeeld aan de hand van zelfhulpmodules, groepssessies of één-op-ééngesprekken met een erkende psycholoog. 

 

Zie OpenUp als een gereedschapskist: met de tools en technieken die medewerkers via het platform leren (of ze hier nu zelfstandig of samen met een psycholoog mee aan de slag gaan), zijn ze beter bestand tegen stress, hoge werkdruk en andere mentale uitdagingen. Zo pakken we de uitdagingen samen aan voordat ze groter worden. 

 

Goed om te weten: we geven de werkgever inzicht in grotere trends die binnen jouw organisatie spelen, zodat je hierop kunt inspelen. De inhoud van de gevoerde gesprekken geven we nooit terug aan de werkgever. Alles blijft volledig anoniem. 

 

 4. Deel tips over het verlagen van de werkdruk

 

In DUB, de nieuws- en opiniesite van de Universiteit Utrecht, deelt docent Thijs Brilleman zijn tips voor universitaire en hogeschooldocenten om de werkdruk (en daarmee de stress) te verlichten. 

 

Deel deze tips met je personeel:

 

  • Onthoud dat niet het lesgeven zelf het doel is als docent, maar om studenten zoveel mogelijk bij te brengen. Dat betekent dat je niet altijd voor de klas hoeft te staan. In tegendeel zelfs. Laat leerlingen zelf dingen uitvogelen. Zo leren ze soms net zoveel of meer. 
  • Maak gebruik van online materiaal van andere docenten. Brilleman: “Op Coursera vind je openbare cursussen van Harvard die tien keer zo goed zijn als mijn programmeerlessen. Ik laat studenten daar vaak naar kijken. Omdat ik zo minder tijd kwijt ben met frontaal lesgeven, heb ik tijd over om vragen te beantwoorden.”
  • Laat studenten elkaar helpen. Door opdrachten in groepjes uit te laten voeren, leren ze van elkaar. Dit is vaak een waardevolle aanvulling op klassikale les én scheelt tijd. 

 

Voor docenten op alle onderwijsniveaus geldt: 

 

  • Voorkom mailcontact en appcontact. Organiseer inloopspreekuren en laat studenten (hoger onderwijs) of ouders (basis- en voortgezet onderwijs) zelf afspraken met je inplannen. Bijvoorbeeld via een tool voor plannen, zoals Calendly. Hierin kun je zelf de uren waarop je beschikbaar bent voor afspraken openzetten. Zo blijf je goed bereikbaar terwijl je efficiënter werkt en stress voorkomt. 
  • Docenten geven aan dat nakijkwerk aanzienlijk bijdraagt aan de hoge werkdruk. Laat leerlingen elkaars werk nakijken of doe het klassikaal. Gebruik digitale toetsen of doorzichtige antwoordbladen bij multiplechoicetoetsen. Meer tips vind je op Arbeidsmarkt Platform Primair Onderwijs.

 

Pak gezamenlijk met je team tijdverspilling aan. Welk werkzaamheden dragen niet bij aan het kwalitatief hoogwaardig lesgeven? Denk aan bepaalde vergaderingen en overdadige administratie. Waar kunnen we aan schaven om efficiënter te werken

 

Raad docenten aan dit zelf ook te doen. Je hoeft niet altijd the extra mile te gaan voor je leerlingen. Het is oké om af en toe een stapje terug te doen en te denken aan je eigen mentale gezondheid.

 

 5. Stimuleer het afschakelen van werk

 

Uit onderzoek van de Katholieke Universiteit Leuven blijkt dat een derde van de Vlaamse docenten burn-out riskeert.

 

Ze denken vaak aan werk voor het slapengaan. Dat verlaagt de slaapkwaliteit, waardoor de productiviteit en weerbaarheid afneemt. Docenten komen dan in een vicieuze cirkel terecht. 

 

Het onderliggende probleem: docenten vinden het moeilijk om af te schakelen en werk los te laten. Het feit dat bijna de helft van de Vlaamse (en vermoedelijk ook Nederlandse) onderwijzers ’s avonds en ’s zondags werkt, en 70 procent minstens enkele dagen tijdens vakantie, draagt hieraan bij. 

 

Stel samen met de docenten die moeite hebben met afschakelen een werkplan op. Kunnen jullie een week- en maandplanning maken waarin ’s avonds, in het weekend en tijdens vakanties niet meer nodig is? 

 

Tip: leer van anderen. Betrek hier docenten bij die er geen moeite mee hebben om in de vrije tijd het werk neer te leggen.

 

 

OpenUp helpt hier ook bij. Onze psychologen helpen leraren onder andere met time management, zorgen loslaten en mindfulness. 

Wil je weten hoe OpenUp docenten en schoolpersoneel kan steunen? 👉🏼 Boek dan een demo. 

NL-blog-activation
Maandelijkse nieuwsbrief

Blijf up-to-date

Schrijf je in voor onze maandelijkse nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de laatste blogs, webinars, interviews en informatie over mentaal welzijn voor jouw medewerkers.